Found in Translation : « Jimmy », een gedicht van Carmien Michels vertaald in het Frans
De Antwerpse Carmien Michels (1990) is een van de intrigerendste jonge stemmen in de Vlaamse letteren. Dichter en romanschrijver Stefan Hertmans noemde haar al ‘een vrouwelijke Johnny Cash, krachtig, diep persoonlijk en met een politiek engagement dat je niet vaak hoort.’ Omdat haar werk nog niet bekend is in het Franse taalgebied, nodigde Passa Porta haar uit voor een vertaalworkshop rond 'Jimmy', haar favoriete gedicht uit de bundel We komen van ver. Onder begeleiding van Daniel Cunin konden elf leergierige deelnemers hun versies bijschaven in dialoog met de dichteres en dankzij de expertise van een groot poëzievertaler uit het Nederlands.
Na de workshop viel de tweede versie van Noëlle Michel voor Daniel Cunin uit de bus als 'tegelijk de vloeiendste en creatiefste tekst'. Met de felicitaties van Passa Porta! Hieronder kun je deze gloednieuwe Franse vertaling vergelijken met het oorspronkelijke gedicht.
Jimmy
Tu t’rappelles Jimmy c’qu’on s’est juré
à la veille de la vraie vie
avant que not’ jeunesse nous file entre les doigts
le tic-tac de la pendule n’était plus l’même au garage où tu bossais
on avait déjà oublié comment rejoindre l’océan du temps
qui murmurait encore à nos oreilles
Tu t’rappelles Jimmy les chewing-gums
dont on bourrait les serrures des bagnoles
le coffre-fort du dirlo qu’on a forcé et rempli d’confettis
les denrées à peine périmées qu’on chapardait derrière le Delhaize
tu t’rappelles la première boule puante qu’on a fabriquée
Tu t’rappelles Jimmy notre premier clodo au beau milieu d’la nuit,
il s’planquait tel un zombie qui fuit la lumière du jour
tu t’rappelles qu’il farfouillait dans une poubelle
on lui a demandé s’il cherchait à manger, il a répondu :
« je cherch’ juste un endroit où r’miser mes soucis »
Tu t’rappelles Jimmy c’qu’on s’est juré
de jamais marcher comme des pantins au pas
de lutter contre l’système par nos pitreries
de jamais avoir honte de nous ni l’un de l’autre
On est la piétaille Jimmy
incarcancérés à la merci
des caprices du marché
On farfouille dans des poubelles archipleines
pas pour apaiser notre faim
mais en quête d’un lieu où jeter nos soucis
Affamés de silence on s’cogne à la pénurie
quand retentit la sonnerie l’équipe de nuit commence
notre chef nous traite une fois d’plus de vermine
On étouffe dans l’moisi
réveillés en sursaut
par les sirènes incessantes
et les cris des fous dans la rue
« Follow the leader », qu’ils scandent
« Don’t think for yourself », qu’ils scandent
« Ignorance is bliss », qu’ils scandent
Tu sais Jimmy que j’me fâche
parce que mes mots n’ont pas plus de pouvoir
ni de poids dans cette matrice, cette rat race, ce vortex
que l’premier m’as-tu-vu venu
La lutte gauche-droite s’exacerbe
nous éloigne l’un de l’autre Jimmy l’étau nous étrangle
nous voilà dans un train express pour l’enfer
oubliant que nous avons voté pour nos bourreaux
bourreaux invisibles qui aiguisent leurs couteaux divisent pour la mainmise
un système parfait les plus forts d’abord le rebut à l’abattoir
Tu t’rappelles c’qu’on s’est juré Jimmy
à la veille de la vraie vie
j’te laiss’rais jamais tomber
tu compt’rais les étoiles pour moi
on mont’rait ensemble sur les barricades
On s’ra jamais parfaits
mais ici au cœur de ce pays perfide
ta main droite saisit ma main gauche
tes yeux brillent comme eux seuls savent briller
et on s’lâche la main pour balancer une boule puante sur les flics
L’anomalie du système Jimmy
l’anomalie c’est nous
Traduit du néerlandais par Noëlle Michel
Jimmy
Weet ge nog Jimmy de eed die we hebben gezworen
aan de vooravond van het echte leven
toen onze jeugd nog niet verloren was
de klok in de garage waar gij werkte wel al anders tikte
we waren de weg al kwijt naar de zee van tijd
die nog ergens achter onze oren ruiste
Weet ge nog Jimmy hoe we kauwgom
in de sleutelgaten van auto’s staken
hoe we de brandkast van de directeur kraakten en vulden met confetti
hoe we nipt vervallen voedsel uit de containers van de Delhaize stalen
weet ge nog toen we voor het eerst een stinkbommeke maakten
Weet ge nog Jimmy toen we voor de eerste keer een bedelaar zagen
zo midden in de nacht, hij verstopte zich als een zombie voor de dag
weet ge nog dat hij in een vuilbak aan het rommelen was
dat wij hem vroegen of hij eten zocht, waarop hij zei:
‘ik zoek alleen maar een plek om mijn zorgen op te bergen’
Weet ge nog Jimmy de eed die we hebben gezworen
dat wij nooit als poppen in de pas zouden lopen
dat wij het systeem zouden bestrijden met onze moppen
dat we ons nooit zouden schamen voor onszelf, voor elkaar
Wij zijn het voetvolk Jimmy
in willekeurslijven gebonden
aan de grillen van de markt
Wij rommelen in bomvolle vuilbakken
niet om onze honger te stillen
maar op zoek naar een plek om onze zorgen weg te werpen
We hongeren naar stilte en stuiten op schaarste
als de wekker schallend de nachtshift aankondigt
onze chef ons weer uitscheldt voor het vuil van de straat
We stikken in de schimmel
en schrikken uit onze slaap
door de voortdurende sirenes
en roepende zotten op straat
‘Follow the leader’, leren ze ons
‘Don’t think for yourself’, leren ze ons
‘Ignorance is bliss’, leren ze ons
Weet ge Jimmy dat ik me kwaad maak
omdat ik met mijn woorden niets méér doe
niets méér uitmaak in deze matrix, deze ratrace, deze draaikolk
dan de eerste de beste blaaskaak
De strijd tussen links en rechts verhevigt
drijft ons uit elkaar Jimmy de wurggreep verstevigt
we zitten op een sneltrein richting hel
en vergeten dat we op onze eigen beulen hebben gestemd
onzichtbare beulen die de messen slijpen voor verdeel en heers
een perfect systeem van de sterksten het eerst de rest het slachtvee
Weet ge nog onze eed Jimmy
aan de vooravond van het echte leven
dat ik u nooit zou laten vallen
dat gij voor mij de sterren zou tellen
dat wij samen op de barricades zouden staan
We zullen nooit perfect zijn
maar hier in het hart van dit slinkse land
grijpt uw rechter- mijn linkerhand
met die typische twinkeling in uw ogen
en dan laten we los om een stinkbommeke naar de flikken te gooien
De afwijking in het systeem Jimmy
de afwijking zijn wij
Extrait de : Carmien Michels, We komen van ver, Antwerpen, Polis, 2017, p. 31.
Voir aussi le site personnel de Carmien Michels, ainsi que « Flandres-Hollande », le blog très intéressant de Daniel Cunin.