video & afterthought: hanya yanagihara, insider-outsider

‘I consider myself profoundly American.’ Zo begint Hanya Yanagihara haar uitgebreide antwoord op een vraag van journalist en schrijfster Annelies Beck. De twee zijn op uitnodiging van het Brusselse literatuurhuis Passa Porta met elkaar in gesprek. Dit onder het toeziende oog van mezelf en honderden andere enthousiaste lezers die de grote zaal in de Flagey tot de nok vulden. Vijf jaar na het overdonderende succes van Een klein leven stelt Yanagihara ons haar nieuwste roman voor.

Wat Annelies Beck haar juist vroeg ontglipt mij nu even, het was iets over de geschiedenis van de Verenigde Staten, maar het doet er eigenlijk niet toe. Het is Yanagihara’s stelling die me intrigeert. Ik vraag me af of haar Amerikaans-zijn vaak in vraag is gesteld. Het zou de grootste tegenstelling zijn in haar bestaan. Geboren aan de ene kust (Los Angeles) en tot professionele bloei gekomen aan de andere (New York), bracht ze haar jeugd zowat verspreid over het hele land door. (Haar vader is oncoloog en verhuisde zijn gezin vaak van stad naar stad.) Met voorouders uit Korea en Hawaii representeert Yanagihara ook twee fundamentele pijlers van de Amerikaanse natie: een land gevormd door immigranten en verrijkt door kolonisatie en slavernij. De titel van haar nieuwste boek Naar het paradijs, zo vertelt ze zelf, is dan ook niet zozeer een verwijzing naar de Bijbel maar een puur Amerikaanse referentie.

Mijn gedachten dwalen af naar een recensie die ik in The New Yorker had gelezen. Daarin stelde de auteur zich de vraag of Naar het paradijs misschien een volgende Great American Novel kon zijn. Het zou dan de eerste Great American Novel van een Aziatisch Amerikaanse vrouw zijn, en de eerste waarin homoseksuele personages centraal staan. Ik vond dat een interessante bedenking maar had er verder niet zo lang bij stilgestaan. Yanagihara is immers een meester in het beschrijven van de kleine details van het leven. De twijfels, de angsten en de verlangens waarmee haar personages worstelen zijn universeel herkenbaar. Voorbij etniciteit en geaardheid. Toch?

Maar hoe meer ik naar haar luisterde, hoe meer ik besefte dat het een al te naïeve interpretatie zou zijn om Yanagihara’s inclusieve schrijven met neutraliteit te verwarren. Door een gefictionaliseerde maatschappij neer te zetten waarin de obstakels van kleur en geaardheid min of meer vervaagd zijn, legt zij juist de vinger op de pijnplekken die het fundament van zowat alle problemen in de Amerikaanse samenleving vormen, racisme en homofobie incluis. Yanagihara vertelde dat veel Amerikanen niet naar het buitenland reizen omdat het idee uit hun comfortzone te moeten treden hen te veel afschrikt. Dat de steeds stijgende prestatiedruk een systeem heeft gecreëerd dat kinderen al bij voorbaat doet falen. Dat de meeste Amerikanen nog steeds het idee koesteren dat geluk iets is wat je kunt bereiken als je maar hard genoeg je best doet. Bereik je het niet, dan is dat je eigen schuld. Het zorgt voor een samenleving waarin simpelweg te weinig ruimte is voor begrip voor ‘de ander’.

Dat Yanagihara personages creëert die zich in hun zoektocht hopeloos verloren, onbegrepen en vervreemd voelen, doet me afvragen of zij het daarmee ook niet over zichzelf heeft. Dat zou heel goed haar insider-outsider perspectief verklaren. Een kritische kijk die je alleen maar kunt bekomen als je iets tegelijk van binnenuit en van buitenaf bekijkt. ‘Ik wil de geschiedenis (en de toekomst) herschrijven om die inclusiever te maken,’ vertelt ze aan het publiek. ‘Wat als we als samenleving genereuzer waren voor al degenen die traditioneel niet tot de norm behoren?’

Foto: Caroline Lessire voor Passa Porta