Leesclub 'De eerste vrouw' van Jennifer Nansubuga Makumbi

verdwenen moeder

In De eerste vrouw volgen we de eigenwijze Kirabo die opgroeit op het platteland van Oeganda. Ze wordt omringd door sterke vrouwen – haar grootmoeder, haar vele tantes en haar beste vriendin – maar ze voelt het gemis van de moeder die ze nooit heeft gekend. Wie is de vrouw die haar op de wereld heeft gezet? Hoewel haar familie haar wanhopig in bedwang probeert te houden gaat ze op zoek naar antwoorden. Deze zoektocht brengt haar bij Nsuuta, een vrouw die buiten de gemeenschap staat en haar niet alleen meer kan vertellen over haar verdwenen moeder, maar ook verhalen met haar uitwisselt. Ze leert Kirabo dat de rebelse kracht die in haar schuilt een eigenschap is van ‘de eerste vrouw’. De eerste vrouw, die onafhankelijk en vrij was, maar die zich eeuwenlang heeft moeten aanpassen.

scheppingsverhaal

De eerste vrouw is gebaseerd op het Oegandese scheppingsverhaal van de eerste vrouw. Letterlijk verwijst de titel naar Nnambi, de vrouw van Kintu (vergelijkbaar met het westerse scheppingsverhaal over Adam en Eva). De eerste vrouw zou uit de zee zijn opgerezen, de eerste man was uit de aarde gekomen. Daarmee hadden mannen een argument om vrouwen macht te ontnemen. Vrouwen waren ontheemde wezens die ronddoolden op het land, dat in het bezit van mannen was. Zo werden ze de slaven van mannen.

mwenkanonkanon

Een belangrijk thema in De eerste vrouw is mwenkanonkanon ofwel ‘inheems feminisme’. In een interview met Catherine Vuylsteke zei Jennifer Nansubuga Makumbi daarover: ‘Waar het op aankomt, is dat feminisme cultuurgebonden is. Vrouwen worden niet in de hele wereld op dezelfde manier onderdrukt. Zo moesten westerse vrouwen vechten voor stemrecht, terwijl wij dat van bij de onafhankelijkheid hadden. Anderzijds hebben de meesten hier na een scheiding het hoederecht over de kinderen, wat onder Ganda ondenkbaar is. (…) Ik vind westers feminisme veel rechtlijniger dan mwenkanonkanon: de man is de onderdrukker, punt. Bij ons zijn genderrollen fluïde. Is een vrouw in het huis van haar broer, dan is ze een man.’

Jennifer Nansubuga Makumbi (Kampala) schrijft romans en korte verhalen. Ze studeerde en doceerde Engelse literatuur in Oeganda, voordat ze in 2001 haar studie voortzette in Manchester, Groot-Brittannië. Met haar eerste roman Kintu won ze in 2013 het Kwani Manuscript Project en in 2018 de Windham-Campbell Prize.  Jennifer Nansubuga Makumbi woont in Manchester, waar ze Creatief schrijven doceert aan de universiteit.

Organisatie: Passa Porta, Muntpunt, Bibliotheek Sans Souci

foto © danny moran