Un lauréat pour la Bourse Jacques De Decker – Ode à la curiosité

Het begon allemaal in 2018, aan de voet van de twee sociale woontorens die afsteken tegen de horizon van Beekkant, in het westen van Brussel. Een paar jongeren die er het SCP (sociale-cohesieproject) bezoeken vertellen een maatschappelijk werker dat ze graag met geluid(en) willen werken.

Ze nemen contact op met Thibaut Coeckelberghs, die initiatieworkshops radiomaken leidt. De jongeren zijn het er meteen over eens dat ze podcasts willen maken voor en door de wijkbewoners. Ze nemen commentaarstemmen op, maken geluidsopnames bij de buren, in de lift (die heel vaak niet werkt), bij de conciërge of tijdens hun onderlinge gesprekken. ‘A l’Ouest’, een passende naam, krijgt stilaan vorm. De luisteraar wordt ondergedompeld in wat het betekent daar te wonen.

‘Een podcast maak je met verschillende materialen: geschreven tekst, mensen die je ontmoet, persoonlijke getuigenissen. Ik bracht ook boeken mee die beschrijven wat de jongeren meemaakten: teksten van Prévert en Anne Dufourmantelle. Om de horizon te verbreden.

Thibault Coeckelberghs

Het resultaat van dat eerste seizoen heet ‘Vivre à Beekkant’, acht heel levendige afleveringen van negen minuten die zich in het dagelijkse leven van deze te krappe en vaak afgeleefde woningen storten. Thema’s zijn liefde, eenzaamheid en dood. ‘De episode over de dood zal ik nooit vergeten, daar ben ik het meest trots op. Een gevoelig onderwerp, en al hoor je goed dat we het niet eens zijn, je hoort ook dat we uiteindelijk naar elkaar luisteren’, zegt Ibtissam, 17 jaar. Al in de eerste aflevering hoor je de getalenteerde Udeyfa een melancholisch slamgedicht brengen over zijn wijk: ‘Wij die in jouw ruïnes leven zijn onzichtbaar.’

Onzichtbaar

Udeyfa had het niet beter kunnen verwoorden. Een paar maanden nadat het laatste seizoen van ‘A l’Ouest’ is ingeblikt, beslist het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het SCP op te doeken. Eenzijdig. De jongeren zijn compleet genegeerd. Het is het begin van een strijd waarrond het tweede seizoen zal draaien. ‘Het was al snel duidelijk dat we onze woede op de radio zouden uiten. We hebben onze bandopnemers genomen en zijn de strijd aangegaan, we wilden redden wat er nog te redden viel.’ De jongeren hebben op alle mogelijke deuren geklopt, hun onbegrip geuit, hun woede ook, maar het SCP ging niet weer open. Het jammerlijke einde van een tweede seizoen vol woede. En misschien ook van het project? Geen plek meer, geen woensdagen samen meer: de groep valt uiteen.

En precies dat moment kiest Thibault Coeckelberghs om zich kandidaat te stellen bij Passa Porta voor de eerste ‘Beurs Jacques De Decker – Ode aan de nieuwsgierigheid’. De beurs is een eerbetoon aan de criticus en oud-voorzitter van het literatuurhuis en steunt een nieuw project dat de brug wil slaan tussen culturen en literatuur in de brede zin van het woord. Wat wil Thibault met zijn kandidatuur bereiken? Een vervolg breien aan de podcasts.

‘We zijn graag samen. We luisteren naar elkaar. We willen een positief beeld geven van wat we in deze woningen kunnen doen als we de kans krijgen.

Warmte en authenticiteit

De jury van de beurs, de auteurs Aliénor Debrocq, Grażyna Plebanek en Koen Peeters en twee afgevaardigden van Passa Porta, kiest voor het project van Thibault en de jongeren. De juryleden zijn enthousiast over de taalkundige uitwisselingen, de nieuwe stemmen die vaak ondervertegenwoordigd zijn in de cultuur, de verscheidenheid aan formats (reportages, persoonlijke getuigenissen, lezingen en slam) en het participatieve aspect. Jurylid Koen Peeters:

‘Literatuur vind je niet alleen in boeken. Ze kan ook gesproken zijn, meerstemmig, ongekunsteld en tegelijk ambitieus. In die zin is A l’ouest is een authentiek en warm project. Je voelt er de adem van de wijkbewoners in, en misschien zelfs de geest van Jacques De Decker. Want literatuur bouwt elegante bruggen tussen mensen en talen.

‘De beurs geeft ons weer energie’, glimlacht Thibault. Waarvoor gaan ze het bedrag van 5000 euro gebruiken? Wanneer ze de prijs officieel in ontvangst nemen op woensdag 10 november, trekken de jongeren naar de Dansaertstraat. ‘Wow, zo cool hier!’ Tussen twee fotosessies op het terras van de kantoren van Passa Porta in vertellen ze honderduit over hoe graag ze ‘nieuwe dingen willen leren’. En dat is precies waar Passa Porta als literatuurhuis mee zijn schouders onder wil zetten. In de woorden van co-directrice Adrienne Nizet:

‘Passa Porta is voortdurend op zoek naar nieuwe manieren om literatuur bij zoveel mogelijk mensen ingang te laten vinden en te laten ontdekken. Het project ‘A l'Ouest’ kan daar op meerdere manieren toe bijdragen. Naast het resultaat (de podcast) is ook het hele proces voor ons bijzonder leerrijk. We verlaten de platgetreden paden en volgen net als Jacques onze nieuwsgierige neus.

Nieuwe teksten ontdekken, schrijvers, schrijfsters, schrijf- en slamworkshops kunnen stof zijn voor het derde seizoen dat eraan komt. Dat kan in Beekkant, maar ook elders. ‘We zijn het eerlijk gezegd een beetje beu om over de wijk te praten, dus hebben we gezegd: “We maken onze valiezen! Niet richting paradijs, maar naar dezelfde hel.’” De jongeren zien het wel zitten om hun vleugels uit te slaan en de wijk Saint-Jacques in Perpignan te bezoeken. De thuishaven van YouTubers en slamdichter(es)s(en) die ze volgen en naar wie ze luisteren. Thibault Coeckelberghs: ‘Hun buikgevoel zegt dat dit een wijk is zoals de hunne.’ Brussel of Perpignan, dezelfde woordentwist om uit de torens te komen? ‘De woordenruimte die we in ‘A l’Ouest’ creëren, weegt vaak zwaarder dan het resultaat’, besluit de workshopanimator. ‘We hebben echt iets bereikt als we ons steentje kunnen bijdragen aan een eerlijker visie op wat er in die wijken gebeurt.’

Vertaling Petra Van Caneghem