Brussels International: Zuher Karim

Zuher Karim
30.03.2021
Robot karim possessedphotography

Vanaf dit jaar presenteert Passa Porta je onder de noemer Brussels International een aantal interessante buitenlandse auteurs die in België wonen en werken: literaire expats die het zeker verdienen om meer aandacht te krijgen. Ze staan te popelen om ook door jou ontdekt en gelezen te worden.


Een van die literaire buren is de Iraakse schrijver, dichter en criticus Zuher Karim (Bagdad, 1965), die sinds 2003 in Brussel woont. Hij schrijft romans, verhalenbundels en reisboeken, en publiceert artikelen in diverse kranten en tijdschriften in de Arabische wereld. Terugkerende thema's in zijn werk zijn oorlog, liefde, sociale conflicten, vrijheid en dictatuur.

Het nieuwe verhaal dat hij op het Passa Porta Festival 2021 voorlas in het Arabisch, kun je hier lezen in een Nederlandse vertaling van Desirée Custers. Voor deze lezing werkten we samen met het Brusselse collectief Lagrange Points.


Een vrouw op maat


Robert liep zijn appartement uit om zijn brievenbus te controleren. Er zat helemaal niks in. ‘Drie keer niks’, zei hij treurig, alsof hij door dat niks werd verrast. Eigenlijk ontving hij nooit iets belangrijks. Toch hield hij vast aan zijn dagelijkse gewoonte, al was het maar om zijn dag betekenis te geven en de koude avonden te vullen met een beetje spanning.

Hoe dan ook haalde hij er de maandelijkse energierekening uit en een onbelangrijke brochure van een bank die leningen aanbood tegen een verlaagde rente. ‘Wat moet een alleenstaande man van achtenzestig nog met lening?’ zei hij tegen zichzelf, alsof hij toegaf aan een vroege nederlaag. Vervolgens vond hij een belachelijke reclamefolder van een bedrijf dat robots op maat aanbood.

‘Een robot, drie keer niks!’ herhaalde hij op dezelfde strenge toon waarmee hij zijn korte maar veelbetekenende ochtendzin ‘drie keer niks’ uitsprak. Een zin die erop duidde dat er de volgende dag iets zou gebeuren. Iets wat volgens hem voortkwam uit een mysterieuze samenkomst van toevalligheden, of uit de absurde wetten die hand in hand gaan met het bestaan.

Het was namelijk zo dat Robert zijn overleden vrouw erg miste. Of eigenlijk, wat hij écht miste waren de feestelijke avonden waarop zijn vrouw haar vriendinnen uitnodigde. Heerlijke vrouwen die, hoewel ze al bijna hoogbejaard waren, het huis vulden met vreugde.

Die avond kreeg hij in zijn binnenste een vaag gevoel dat hem ertoe bewoog de reclamefolder op de tafel nog eens te bekijken. De oude Robert vond zijn ogen gericht op de woorden:

"Wij bieden u een exact kopie van uw verdwenen geliefden.

Eigenlijk geloofde Robert nooit zulke dubieuze, absurde aanbiedingen. Maar wie alleen woont is sneller vatbaar voor vreemde visies, behandelt mysterieuze onthullingen makkelijker met respect, en ziet absurditeit al gauw als een crue manier om te kunnen leven met het idee dat 'de werkelijkheid altijd relatief is', en de wereld vol zit met aangename verrassingen. Net zoals ze barst van de tragedies, zoals het verliezen van een vrouw wier kwebbelende vriendinnen het huis vulden met genegenheid en geluk.

Robert was al een aantal jaar met pensioen en woonde sinds het overlijden van zijn vrouw Elisabeth alleen. Na veertig jaar samen voelde hij zich nu werkelijk eenzaam. Gedurende hun lange leven samen hadden ze het geluk niet gehad om kinderen te krijgen. Waarschijnlijk door een probleem waar de geneeskunde nog geen oplossing voor had gevonden. Het echtpaar had alles geprobeerd, tevergeefs. Uiteindelijk besloten ze samen verder te leven, vrij van de kwellingen die een adoptie met zich mee zou kunnen brengen.

Bovendien had Robert geen vrienden. Hij had weleens contact gehad met medegepensioneerden, maar dat was jaren geleden. Vandaag waren er geen van zulke simpele pleziertjes overgebleven. De televisie volstond evenmin om de leegte te vullen, want alle programma’s waren saai, het merendeel zelfs compleet belachelijk. En ook zijn ogen hielpen door zijn hoge leeftijd niet mee bij het lezen.

Vroeger, toen Elisabeth haar vriendinnen uitnodigde, nam Robert niet deel aan hun bijeenkomsten. Hij nam genoegen met de eerste paar minuten waarin hij beleefd de gasten verwelkomde. Vervolgens trok hij zich terug in zijn studeerkamer met de deur op een kiertje, en las hij een boek of zette zachtjes muziek op. Tenminste, dat was wat iedereen dacht. In werkelijkheid was hij helemaal niet aan het lezen of naar muziek aan het luisteren. Dat was alleen een excuus om te kunnen genieten van wat hem echt na aan het hart lag: de levendigheid die de bijeenkomsten het huis in brachten, en die zijn vrouw een kans gaven om nieuwtjes op te doen. Nieuwtjes die ze de volgende dag met meer details kon navertellen. Met wat zout en peper eraan toegevoegd, en een paar verzinsels waarmee ze een compleet nieuw verhaal maakte dat het kalme meer van de avonden vulde.

Die nacht dreven de vreemde toevalligheden hem ertoe de reclamefolder weer stevig vast te pakken. Hij las de welbespraakte tekst met een ernst die duidde op zijn oprechte interesse in het aanbod. Vervolgens dacht hij eventjes na, en glimlachte hij alsof hij net een ontdekking had gedaan. Alsof een geniale inslag hem had overvallen waarmee hij de puzzel die hem lang had verward, kon oplossen.

De volgende ochtend nam hij contact op met het bedrijf waar de robots werden gemaakt om te melden dat hij graag een kopie van zijn vrouw wilde. Hij gaf hun via de website alle nodige informatie en vulde de vakjes met details over de eigenschappen die hij graag aan zijn vrouw wilde toevoegen, evenals hun intieme geheimen, die volgens degenen die ze vroegen belangrijk waren om een uiterst realistisch kopie te kunnen bezorgen.

De volgende dag ondertekende hij het contract. Na een paar dagen vol spanning te hebben gewacht ontving hij per e-mail een 3D-versie, zoals een uitgeverij een drukproef opstuurt voordat het wordt gepubliceerd, zodat de schrijver nog wat laatste wijzigingen kan aanbrengen. De kopie was werkelijk ongelofelijk! Hij verbaasde zich over de prikkelende en fantastische schoonheid die zijn hart sneller deed kloppen. Op dat moment was het idee van de dood niet meer zo meedogenloos. Niet meer zo vernederend, zo eenzaam en zo vaag.

Hij controleerde nog eens de informatie die aan het hoofd van de robot zou worden gevoerd, en drong in het bijzonder aan op de bijeenkomsten met de vriendinnen, en dat ze haar ongeremd zouden laten lachen. Hij voegde er bij de extra wensen aan toe dat ze zijn robotvrouw hard moesten laten zingen, schelden en ruziemaken. Vervolgens gaf Robert zijn uiteindelijke goedkeuring en spraken ze een datum af waarop zijn vrouw kon worden geleverd.

Toen zijn vrouw op de afgesproken dag werd bezorgd, ging ze op haar gebruikelijke plaats in de woonkamer zitten. Robert was de hele dag bezig geweest met de voorbereidingen van een kleine, feestelijke avondbijeenkomst. Hij had haar gepensioneerde vriendinnen uitgenodigd, muziek opgezet en feestelijke hapjes en drankjes op een tafeltje geplaatst. Alles ging zoals gepland.

Nadat hij de gasten had verwelkomd, stond hij op om naar zijn studeerkamer te gaan. Het harde gelach van de vrouwen in de woonkamer maakte hem gelukkig. Het stelde hem gerust, terwijl hij op zijn plekje aan het bureau zat, te horen dat zijn vrouw het actiefst was, en haar stem het luidst en duidelijkst klonk. Maar het mooiste van alles was dat de vriendinnen snel gewend waren geraakt aan haar nieuwe versie. Ze hadden veel met elkaar gelachen en gepraat.

Françoise, de oudste dame, opperde zelfs: ‘We kunnen voor altijd doorgaan met onze gezellige bijeenkomsten!’ De ogen van de andere vriendinnen begonnen als sterren te glinsteren. Toen zei ze:

"We worden na onze dood allemaal vervangen door een kopie als deze.

Dolgelukkig herhaalde Robert in zichzelf: ‘Mijn hemel, wat is mijn vrouw geweldig en wat een geniaal voorstel, om de doden te vervangen met robot kopieën op maat!’


Vertaald uit het Arabisch door Desirée Custers


Foto: Possessed Photography on Unsplash

Zuher Karim leest voor op het Passa Porta Festival

Zuher Karim
30.03.2021